Umów się na wizytę

Oblicza depresji

Depresja należy do grupy zaburzeń afektywnych, które związane są z zaburzeniami nastroju oraz

przebiegu procesów fizycznych i psychicznych. Może nią zostać dotknięta osoba w każdym wieku, w

związku z czym opisano obraz dla depresji młodzieńczej jak i tej występującej w starszym wieku. W

większości przypadków jest rozpoznawana u osób dorosłych, częściej kobiet niż mężczyzn. Wśród

przyczyn depresji wskazuje się biologiczną dyspozycję, na którą wpływają aktualne okoliczność życia

jednostki oraz jej stan psychiczny wraz z indywidualną podatnością. Nie jesteśmy więc w stanie

przewidzieć, kto zachoruje na depresję, choć istnieją grupy ryzyka (np. ze względu na nawracający

charakter tego zaburzenia).

Kliniczny epizod depresyjny rozpoznaje się przy występowaniu charakterystycznych dla niego objawów doświadczanych przez osobę codziennie przez okres co najmniej dwóch tygodni.

👉 Objawy emocjonalne:

obniżony lub obojętny nastrój,
płaczliwość,
lęk,
utrata zainteresowań i zdolności do czerpania radości z życia (anhedonia),
drażliwość.

👉 Objawy poznawcze:

spowolnienie toku myślenia,
trudności z koncentracją,
obniżona zdolność zapamiętywania i odpamiętywania,
negatywny obraz siebie, świata i przyszłości.

👉 Objawy motywacyjne:

zmniejszona energia (obniżona aktywność i wzmożona męczliwość nawet przy niewielkim wysiłku),
trudności z mobilizacją do działania i podejmowaniem decyzji,
bierność,
wycofanie z kontaktów międzyludzkich.

👉 Objawy somatyczne:

zaburzenie rytmów dobowych,
zmiana apetytu/wagi,
osłabienie,
zmiana funkcjonowania seksualnego,
ból głowy,
napięcia karku i potylicy,
wysychanie błon śluzowych jamy ustnej,
zaparcia,
zaburzenia cyklu miesiączkowego (skargi na dolegliwości somatyczne/zaabsorbowanie hipochondryczne mogą maskować depresję).

Depresja jest zaburzeniem bezpośrednio zagrażającym zdrowiu i życiu ze względu na obecność myśli i prób samobójczych, powinna więc być leczona jak inne choroby. Przytoczone powyżej objawy mają wartość diagnostyczną, obraz depresji będzie się jednak różnił

dla każdej osoby, leczenie jest więc dostosowywane za każdym razem do indywidualnego przypadku. Im cięższy przebieg epizodu depresyjnego, tym większa konieczność włączenia leczenia farmakologicznego pod kontrolą psychiatry i/lub lekarza pierwszego kontaktu. W najłagodniejszych postaciach wystarczające może być skorzystanie z pomocy psychologicznej lub podjęcie psychoterapii. W innych wypadkach optymalnym modelem leczenia będzie połączenie farmako- i psychoterapii, dlatego tak ważna jest współpraca pomiędzy specjalistami zdrowia psychicznego oraz pacjentem.

Oddziaływania psychologiczne/psychoterapeutyczne również mogą przybierać różną postać, od

kontaktów wspierających osobę w powrocie do kondycji psychicznej sprzed choroby, po psychoterapię samego zaburzenia depresyjnego lub problematyki danej osoby, związanej z jej sposobem funkcjonowania, który wpływa na wystąpienie i przebieg depresji. Różne podejścia psychoterapeutyczne różnie rozumieją źródło zaburzeń depresyjnych i proponują model leczenia adekwatny do tego rozumienia.

W ujęciu psychodynamicznym, wywodzącym się z psychoanalitycznych koncepcji Z. Freuda,

depresja jest rozumiana jako stan braku lub utraty obiektu. Porównuje się ją ze stanem żałoby, w którym traci się cenny obiekt (np. osobę) i symbolicznie sytuuje się go wewnątrz ego (wewnątrzpsychiczna struktura, podlegająca świadomej kontroli). Wraz z utratą obiektu tracone są cenne wartości, które w sobie nosił, co prowokuje do poszukiwania ich na zewnątrz np. w innych relacjach interpersonalnych.

Tym samym energia psychiczna z wnętrza (ego) zostaje skierowana na zewnątrz, a utracona osoba zostaje utrwalona w pamięci i żałoba się domyka. W przypadku depresji dochodzi do reaktywacji związku z obiektem, któremu towarzyszy brak zgody na rozstanie z nim. Utracony obiekt jest osadzony wewnątrz osoby, w jej ego, które identyfikuje się z tym obiektem, chcąc go w ten sposób „utrzymać przy życiu”.

Osoba nie poszukuje na zewnątrz innych źródeł na zaspokojenie powstałego braku tylko pozostaje nim nieustannie zaabsorbowana. Utracenie czy raczej opuszczenie przez obiekt wzbudza wrogość i agresywne

impulsy, które osoba depresyjna kieruje na samą siebie. Powoduje to zakłócenie funkcjonowania

jednostki w postaci zanikania pozytywnego nastroju, narastania negatywnego oraz pojawienia się

depresyjnych fantazji o śmierci i zniszczeniu. Te agresywne fantazje prowadzą do utraty poczucia

wartości, wiary w siebie, a czasem wzbudzają pragnienia własnej śmierci (myśli samobójcze).

Ponieważ te prześladowcze elementy przeżywania są kierowane na własne Ja, osoba staje się coraz bardziej depresyjnie zaabsorbowana sobą, wycofuje się z kontaktów interpersonalnych, zmniejszają się jej aktywność i zainteresowania. W podejściu psychodynamicznym podkreśla się wagę struktury osobowości osoby, która wpływa na pojawienie się i moderuje stany depresyjne. W zależności od dojrzałości naszych procesów psychologicznych oraz jakościowych różnic w strukturach psychicznych obraz depresji u każdej jednostki będzie różny. Psychoterapia będzie więc prowadzona odpowiednio do danej struktury osobowości i charakterystycznego dla niej obrazu depresji.

Zaburzenia depresyjne dotykają coraz częściej osoby w każdym wieku. Okres pandemii okazał się

szczególnym wyzwaniem dla naszego zdrowia psychicznego i jeszcze długo będziemy się mierzyć z jego konsekwencjami także w zakresie funkcjonowania psychicznego. Dlatego tak ważne jest by nie

bagatelizować niepokojących objawów i szukać profesjonalnej pomocy oraz każdego dnia dbać o swoją kondycję psychiczną.

Bibliografia:

Cierpiałkowska L.: Psychopatologia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2013.
Poniatowska-Leszczyńska K.; Małyszczak K.: Depresja a patologia osobowości w ujęciu psychodynamicznym. W: Postępy Psychiatrii i Neurologii 2013; 22(3): 201-209
Program Zapobiegania Depresji w Polsce na lata 2016-2020: www.wyleczdepresje.pl (dostęp 28.09.2021)